سی و یکمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران به پایان رسید و در میان اتفاقات خوب و بدش، آنچنان که از ناشران و مولفان، شنیده شد، بازار کتابهای علوم انسانی امسال جدیتر از سال گذشته بود و با استقبال بیشتری مواجه شد.
با گشت و گذار در میان غرفههای ناشرانی که به صورت تخصصی در حوزه علوم انسانی فعال بودند، مانند نشر نی و یا ناشران دیگری که علوم انسانی را بخشی از آثار خود قرار دادند، مانند چشمه و ثالث میتوانستیم موج گستردهای از مخاطبانی را مشاهده کنیم که گاهی برای خرید یک کتاب در حوزه علوم انسانی صف کشیده بودند.
بهرنگ کیائیان، مدیر غرفه انتشارات چشمه در گفتوگو با ایبنا با تاکید بر اینکه بازار کتابهای علوم انسانی بهتر شده میگوید: نشر چشمه نگاه ویژهای در این حوزه داشته و کتابهای خوبی را نیز در دست چاپ دارد.
وی معتقد است، رونقی که در بازار کتابهای علوم انسانی پیدا شده به دلیل این است که نوع کتابهای علوم انسانی اعم از فلسفه و تاریخ تغییر کرده و زبان این کتابها متفاوت شده و بیشتر حالت کاربردی پیدا کرده است. به طور مثال کتاب «ساپی ینس» به موضوع تکامل میپردازد. اگر قرار باشد مخاطب مطالعهای روی این موضوع داشته باشد و با یک اثر کاملا جدی روبهرو شود علاقهای به مطالعه آن ندارد اما این کتاب با زبان جذاب و ساده به ما میگوید که چه بودهایم و به کجا قرار است برویم. برای همین است که این کتاب در همه جهان پرفروش میشود و همچنان در ایران هم پرفروش است.
به گفته کیائیان، مردم شاید کارهای جدی آلن دوباتن را نخوانند اما اگر آثار او به زبان جدیدتری عرضه شوند تمایل به مطالعه آن دارند. امروز کتابهای فلسفه کاربردی نیز از فلسفه محض فاصله گرفته و به زندگی روزمره میپردازد.
وی با اشاره به اینکه امروز در دنیا ژانر غیرداستانی مرسوم شده است، یادآور میشود: زمانی که الکسوویچ نوبل میگیرد، این ژانر رسمیت مییابد و تاریخ جنگ جهانی دوم را به صورت روایتهای خواندنی و شیرین تعریف میکند. بنابراین زبان کتابهای فلسفی، تاریخی و... تغییر کرده و به سمتی رفته که بتواند با نثر بهتر طیف گستردهتری از مخاطبان را به خود جذب کند.
محمدرضا نعمتپور، مدیر غرفه نشر نی نیز معتقد است، امسال بازدید نسبت به سال گذشته بسیار بیشتر بوده چراکه شهر آفتاب دسترسی سختتری برای مخاطبان داشته است و این موضوع روی بازار کتابهای علوم انسانی تاثیر گذاشته است.
به گفته وی، البته نمایشگاه کتاب تهران زمانی که در مصلا برگزار میشود بسیاری از استانداردهای نمایشگاهی را ندارد به طور مثال هوا در سالن شبستان بسیار کم است و برای این حجم از بازدیدکننده ساخته نشده است. بزرگ بودن سالن و تعداد زیاد مخاطبان باعث میشود که بخشهای پایانی شبستان از بازدید مخاطبان محروم بمانند. با همه این مسائل استقبال نسبت به سال گذشته بیشتر بوده و این نشان میدهد که مخاطبان کتاب در همه شرایط به دنبال آن هستند.
مدیر غرفه نشر نی یادآور میشود که این نشر از جمله ناشران باسابقهای است که در حوزه علوم انسانی به صورت جدی کار کرده و مخاطبان هدفمند دارد. وی در همین باره توضیح میدهد: کتابهای نشر نی جدی است و اغلب توسط مولفان شناختهشده نگارش میشود. از سوی دیگر کتابهای عامهپسند در این نشر کمتر دیده میشود.
نعمتپور در تحلیلی که از رونق بازار کتابهای علوم انسانی دارد، اضافه میکند: تعداد کتابهایی که در حوزه علوم اجتماعی در نمایشگاه کتاب تهران ارائه شده تنها 10 عنوان از حوزه ادبیات کمتر است و 90 کتاب در حوزه علوم اجتماعی به نمایشگاه آمده است. این نشان میدهد که این حوزه توانسته رقابت برابری با ادبیات داشته باشد، حتی در حوزه دین و فلسفه نیز 107 عنوان کتاب به نمایشگاه آمده و میتواند رقابت جدی با حوزه ادبیات داشته باشد. پس به لحاظ کمی هم نشان داده میشود که بازار کتابهای علوم انسانی جدی است.
به اعتقاد وی، از سوی دیگر در حوزه علوم انسانی بسیاری از آثار پرفروش بوده است. در سال 96 نیز بسیاری از کتابهای چاپ اول، نشر نی در حوزه ادبیات بوده اما فلسفه در این زمینه در رتبه دوم قرار گرفته و 12 عنوان از 64 کتابش چاپ نخست بوده است. در حوزه علوم اجتماعی نیز تعداد کتابهای چاپ اولی کمتر بوده با این وجود فاصله این حوزه با کتابهای ادبیات نزدیک به 15 عنوان است. همه اینها نشاندهنده رونق بازار کتابهای علوم انسانی است.
مدیر غرفه نشر نی تاکید میکند، تعداد صفحاتی که در حوزه علوم انسانی در نشر نی منتشر شده بیشتر از حوزه ادبیات بوده و این هم اذعان دیگری بر این مساله است.
اما مهدی تدینی که خود از مولفان و مترجم شناخته شده حوزه علوم انسانی بهویژه اندیشه است، در گفت وگو با خبرنگار ایبنا بیان میکند که امسال بازار کتابهای علوم انسانی تحتتاثیر جابجایی نمایشگاه بوده و چون دسترسی آسانتر شده و سابقه ذهنی مخاطبان به مصلا بیشتر عادت دارد میزان فروش کتاب هم بیشتر بوده و تغییر نسبتا فاحشی مشاهده میشود.
وی در این باره توضیح می دهد: این تغییر برای من که چندین سال است در نمایشگاه فعالیت میکنم نشاندهنده علاقه بیشتر مخاطب به مصلا و دیدن کتاب در آن است.
به گفته تدینی، نشر علوم انسانی اساسا بیهیاهو است و مخاطب خاص خود را دارد و افراد علاقهمند پیگیر کتابهای منتشرشده در این حوزه هستند. نشر ثالث نیز تلاش کرده برای بخش علوم انسانی بین 20 تا 30 عنوان کتاب جدید ارائه کند. در این زمینه امسال 20 عنوان جدید ارائه شده که در ادامه پروژههای قبلی نشر ثالث در حوزه علوم انسانی قرار دارد.
وی با اشاره به تاثیر میان رشتهای بودن آثار در میزان فروششان میگوید: ما در نشر ثالث کتابهایی منتشر کردیم که بین رشتهای بوده و میان حوزههای علوم انسانی و ادبیات در رفتوآمد است بهطور مثال کتابهایی که بیژن اشتری منتشر کرده در این زمینه قرار گرفته است. این آثار هم جنبه ادبیات و مطالعه سبک دارد و هم به نوعی تاریخ را روایت میکند و بعضا مباحث ایدئولوژیک و شناختی در آن بیان میشود. پس میانرشتهای بودن کتابها توانسته در جذب بیشتر مخاطب تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر شناسنامهدار بودن کتابها نیز دلیل دیگری بر رونق این بازار دارد.
وی معتقد است، انتخاب هدفمند کتابها برای ترجمه یا تالیف بسیار مهم است. از سوی دیگر بازار کتاب آنگونه که اغلب تصویر میشود سیاه نیست و یکی از بازارهایی است که هنوز جذابیتهای خود را دارد. البته تفاوت حوزهها در این زمینه تاثیرگذار بوده است.
تدینی در این باره یادآور میشود: ناشران زیادی در حوزه ادبیات کار میکنند و کتابهایشان به چاپهای بسیاری میرسد. البته قرار هم نیست تمامی کتابها تجدید چاپهای بالا داشته باشد اما واقعیت این است که تمامی این مسائل امیدبخش است و نشان میدهد که صنعت نشر تنها یک بخش سختافزاری اعم از کاغذ و ... ندارد. بخش مهمتر بازار کتاب نرمافزاری است که شامل نیروی انسانی متخصص است.
به اعتقاد وی، آن چیزی که بیش از هرچیز برای من به عنوان یک فعال نشر مهم است این است که این بازار نیروی انسانی زبده بیشتری را جذب کند. به دلیل کمسود بودن این کار، افراد متخصص چندان وارد این حوزه نمیشوند. هرچه تحریریهها در بازار نشر کتاب بزرگتر باشند نشان میدهد که افراد بیشتری در تولید فرهنگ فعال هستند و همچنان میتوانیم به صنعت نشر امیدوار باشیم. البته برای ناشران بزرگ کار راحتتر و برای ناشران کوچک سختتر است.
تدینی با بیان اینکه بسیاری از ناشران میتوانند با یک خلاقیت ساده در این بازار تاثیرگذار باشند، اضافه میکند: نشر ثالث میخواهد در حوزه علوم انسانی کتابهای جدیدی را عرضه کند. ما نیز همان پروژههای قبلی را پیش میبریم که مشتمل بر حوزه علوم سیاسی و علوم اجتماعی است.
اگرچه آمارهای کمی و کیفی نشاندهنده این است که هر سال کتابهای بیشتری از علوم انسانی در سبد خانوارهای ایرانی قرار میگیرد، اما هنوز هم این عرصه نیازمند توجه بیشتری به ویژه در حوزه توزیع کتاب است چراکه توزیع مناسب کتابها در سراسر کشور میتواند این بازار را در مقایسه با بازار کتابهای ادبیات در موقعیت عادلانهتری قرار دهد!
نظر شما